اشک های امام جواد علیه السلام به یاد امام عصر (عج)

از امام جواد علیه السلام همانند دیگر امامان معصوم علیهم السلام درباره مهدویت سخنان متعددی نقل شده است. شیخ صدوق در کتاب شریف کمال الدین سه روایت را از آن امام همام آورده است.

از جمله این روایات، روایتی است که «ابی دلف» از آن حضرت نقل کرده است. او می گوید: امام جواد علیه السلام پس از معرفی دو امام پس از خود، سپس سکوت کردند. من به حضرت عرض کردم: امام پس از حسن (امام عسکری) علیه السلام کیست؟

در این هنگام حضرت بسیار گریستند. پس از آن که حضرت آرام گرفتند، فرمودند: امام پس از حسن علیه السلام، فرزند اوست که قائم به حقّ منتظر است.

پرسیدم: چرا آن حضرت را قائم نامیده‌اند؟

فرمودند: چون او پس از آن که یادش از بین می‌رود و بسیاری از کسانی که به امامت آن حضرت معتقد بودند دچار تردید می‌شوند.

از حضرت سؤال کردم؛ چرا آن امام را منتظَر می‌نامند؟

فرمودند: چون آن حضرت غیبتی دارد که بسیار طولانی و پایان آن دور است، در آن دوران، مخلصان در انتظار ظهور او هستند و اهل شک و تردید (ضعیف الایمان) منکر اویند. همچنین منکران آن حضرت با یاد شدن حضرت به تمسخر و استهزا می‌پردازند و تعیین کنندگان وقت ظهور به دروغ گویی درباره آن حضرت روی می‌آورند و کسانی که در ظهور آن حضرت تعجیل می‌کنند و خیلی‌ها ـ که خواهان فرا رسیدن موعد آن هستند ـ به هلاکت می‌افتند و فقط کسانی که تسلیم امر پروردگارند نجات می‌یابند.[1]

چرا امام جواد علیه السلام با یاد امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف گریستند؟
لازم به ذکر است که گریه یا از سر شوق است و یا به خاطر حزن و اندوه، با توجه به نشانه‌هایی که در این حدیث شریف به چشم می‌خورد، گریه امام جواد علیه السلام گویا به جهت سختی‌ها و مرارت‌های عصر غیبت است و تحملی که فرزند آن حضرت در برابر این شرایط سخت بایستی از خود نشان دهد.

این نخستین بار نبود که یک امام معصوم علیه السلام با یاد امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف گریستند، پیش از آن حضرت نیز پدر بزرگوارشان امام رضا علیه السلام زمانی که دعبل خزاعی قصیده معروف خود را در خدمت حضرت خواند و به بیتی رسید که در آن از امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف یاد شده بود امام رضا علیه السلام به شدت گریستند.

خروج امام لامحالة خارج یقوم علی اسم الله و البرکات

یهَیؤُ فینا کل حق و باطل و یجزی علی النعماء و البرکات

خروج (قیام) امامی که بدون شک قیام خواهد کرد؛ قیام او با اسم خدا و برکات خواهد بود.

درباره ما همه حق و باطل از هم جدا خواهد شد؛ و بر پایه نعمت‌ها و برکات، خداوند پاداش خواهد داد.

نامگذاری قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف
از این گفتار امام بر می‌آید که وصف قائم از گذشته‌های دور برای امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف مطرح بوده است. امام جواد علیه السلام دلیل این نامگذاری را این چنین بیان می‌فرمایند که به دلیل فراموش شدن آن حضرت در اذهان و در کمال ناباوری مردم جهان، به ویژه کسانی که علی القاعده باید منتظر حضرت بوده و با شخصیت و اهداف آن حضرت آشنا باشند، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ظهور می‌نمایند. آری هم اکنون حدود 1.5 میلیارد مسلمان در جهان وجود دارد، ولی به راستی چند درصد آنان با حضرت آشنا هستند؟

البته این شرایط منافاتی با این که عده‌ای معرفت به حضرت داشته و برای ظهور او خود را آماده کرده باشند ندارد. در این جا نقش کسانی که در دوران سخت غیبت و زمانه فراموش شدن یاد و نام وارث همه انبیا و اولیا، سعی در مطرح ساختن نام و یاد حضرت می کنند بیشتر آشکار می‌شود.

سختی‌های عصر غیبت
در کلام امام جواد علیه السلام سختی‌ها و تنگناهایی برای عصر غیبت بیان شده است، این مشکلات عبارتند از:

1. طولانی شدن عصر غیبت
یکی از عواملی که زمینه ساز تردیدها و انکارها نسبت به حقایق است، طولانی شدن زمان بروز و ظهور آن است. در قرآن مجید حداقل شش بار این جمله تکرار شده است: «وَیقُولُونَ مَتَی هَذَا الْوَعْدُ إِن کنتُمْ صَادِقِینَ؛[2] و می‌گویند: زمان این وعده (قیامت یا عذاب) کی فرا می‌رسد؟

بسیاری از انسان ها به دلیل محدودیت عمر و نگاه خود چنین انتظار دارند که همه حوادث در زمان محدود عمر آنان اتفاق بیفتد که صد البته چنین چیزی ممکن نیست و هر واقعه‌ای زمان و شرایط خاص خود را می‌طلبد. از این رو دست به انکار و یا لااقل استبعاد می‌زنند و گاه نیز به تمسخر کردن گرایش پیدا می‌کنند.

روشن است که وظیفه منتظران، مقابله با این پدیده فکری از راه های مناسب و مؤثر است. امام جواد علیه السلام وظیفه مخلصان را که در طوفان حوادث عصر غیبت توانسته‌اند خلوص خود را حفظ نمایند انتظار داشته‌اند.

2. مدعیان و تعیین کنندگان وقت برای ظهور
از جمله آسیب‌هایی که امام جواد علیه السلام برای عصر غیبت گوشزد می‌فرمایند: «وَقّاتُون» هستند.

این دسته با پیروی از دانش ناقص و اندک خود و برخی اوهام و یا فریبکاری و دغل و استفاده از فرصت‌ها به تعیین زمان برای ظهور می‌پردازند. این گروه از جمله تخریب کنندگان آرمان غیبت و انتظار هستند؛ چرا که با این کار خود، عقاید مردم را سست و با آشکار شدن دروغ آنها، اعتماد مردم را نسبت به باورهای اصیل و ریشه دار دینی خدشه دار می‌سازند. بنابراین وظیفه مخلصان منتظر در عصر غیبت، مقابله با این افکار و افراد است.

3. تعجیل کنندگان در ظهور

دعا برای فرج حضرت و درخواست تعجیل آن از درگاه خداوند کاری شایسته و مطلوب است، ولی اگر این قضیه هدایت نشود ممکن است بستری برای رشد مدعیان دروغین فراهم آورد.

در تاریخ بارها چنین زمینه‌ای فراهم شده و افراد و گروه‌هایی از آن سوء استفاده کرده و کار خود را به پیش برده‌اند. برای نمونه می‌توان به حکومت‌هایی در تاریخ اشاره کرد که به نام «مهدویت» تأسیس شده است. حکومت موحدان در اندلس و. .. نمونه‌ای از این آسیب‌ها می‌باشد.

بنابراین دعا برای تعجیل فرج، امری مطلوب است، ولی تبدیل جامعه به جامعه‌ای مستعجل در این زمینه، کاری بسیار پرآسیب و خطرناک است. از این رو امام جواد علیه السلام منتظران را به تسلیم بودن در برابر پروردگار فرا می‌خوانند و از این که پیش از موعد خواستار عملی شدن وعده الهی باشند برحذر می‌دارند.

----------------------------------------

*. استاد حوزه و دانشگاه و مدیر مسئول نشریه امان.

[1] . کمال الدین و تمام النعمة، ج2، ص379.

[2]. سوره ملک/25.